پیامد کاشت برخی گیاهان کشاورزی بر ریخت های گوناگون فسفر خاک ریزوسفری

فسفر یک عنصر غذایی مهم برای رشد گیاه می باشد. غلظت همه فسفر در بیشتر خاک ها بسنده می باشد، اما جنبش پذیری پایین آن زیست فراهمی بسیار پایین آن را در خاک بدنبال دارد. گیاهان سازوکارهای گوناگون و پیشرفته ای برای بدست آوردن فسفر از خاک های با فسفر فراهم اندک دارند. آن ها می توانند بخوبی زیست فراهمی فسفر نامحلول خاک را با دگرگونی های شیمیایی و یا بیوشیمیایی خاک ریزوسفری افزایش دهند. بر این پایه ژنوتیپ ها و گونه های گیاهی دارای ویژگی های ریزوسفری گوناگونی هستند که می توانند بر فسفر خاک ریزوسفری پیامد ویژه داشته و آن را با فسفر توده خاک ناهمانند سازد. هدف از این پژوهش بررسی پیامد کشت گیاه بر ریخت های گوناگون فسفر خاک ریزوسفری بود. گیاهان گوناگونی از پنج خانواده گیاهی در این بررسی کشت شدند. این گیاهان گندم، ذرت، سیب زمینی، گوجه فرنگی، خلر، لوبیا، شاهی، کلزا، گلرنگ و آفتابگردان بوده که در لوله های پلیکای با قطر 20 سانتی متر که به دو بخش جداگانه برش داده شده بودند، کشت شدند. دو بخش جداگانه لوله ها توسط نایلون های 25 میکرومتری برای جداسازی خاک ریزوسفر از یکدیگر جدا شدند. آزمایش در طرح کاملاً تصادفی به گونه فاکتوریل با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای این پژوهش کشت گیاه در یازده سطح (ده گونه گیاه یاد شده و بدون کشت) و جایگاه نمونه برداری از خاک در سه سطح (چسبیده به ریشه، ریزوسفر، ناریزوسفر) بودند. گیاهان در شرایط گلخانه رشد کردند. پس از 60 روز هنگامی که بیشترگیاهان به گام گلدهی از رشد خود رسیدند، اندام های هوایی و زیرزمینی آن ها جداگانه برداشت شدند و خاکی که به پیرامون ریشه چسبیده بود، جدا گردید و همانند خاک چسبیده به ریشه آزمایش شد. خاک زیر نایلون 25 میکرومتری به بلندی یک سانتی متر جدا گردید و همانند خاک ریزوسفری آزمایش شد و خاک زیر آن نیز خاک ناریزوسفری است که جداگانه برداشت و آزمایش شد. برخی از فراسنجه های رشد گیاه و ویژگی های شیمیایی و بیولوژیک خاک اندازه گیری شد. عصاره گیری دنباله ای خاک با بهره گیری از روش جیانگ و جو (1986) انجام شد. بررسی داده ها نشان داد که فراسنجه های رشد گیاه و غلظت فسفر در ریشه و اندام هوایی گونه های گیاهی گوناگون ناهمانندی چشم گیری داشتند. فسفر فراهم، دی کلسیم فسفات، اکتا کلسیم فسفات، فسفر پیوند شده با آهن و فسفر آپاتیت در خاک های کشت شده به اندازه چشم گیری کاهش یافت، در برابر آنها فسفر زیتوده خاک افزایش چشم گیری داشت. ریخت های فسفر کانی در خاک چسبیده به ریشه و ریزوسفری کاهش چشم گیر و فسفر زیتوده در این خاک ها افزایش چشم گیری داشت ولی در خاک ناریزوسفری این افزایش و کاهش ویژگی ها دیده نشد. کاهش ریخت های فسفر کانی وابسته به جذب فسفر در گیاه و دگرگونی آنها است. کربن آلی، کربن و فسفر زیتوده ریزجانداران، فراوانی باکتری ها و قارچ ها، فراوانی اسپور گلومال ها، تنفس خاک و کارکرد فسفاتاز اسیدی و قلیایی در کشت همه گونه های گیاهی در خاک چسبیده به ریشه و ریزوسفری در برابر خاک شاهد به اندازه چشم گیری افزایش یافت. بیشترین افزایش ویژگی های بیولوژیک و بیشترین کاهش ریخت های فسفر کانی در خاک های کشت شده با خانواده گرامینه، لگومینوز و سولاناسه اندازه گیری شد. در برابر آنها پیامد گونه های گیاهی خانواده کروسیفر و کمپوزیته بر بیشتر ویژگی های بررسی شده پایین بود. همبستگی فسفر فراهم با فسفر محلول و ریخت های فسفر کانی مثبت و چشم گیر بود. همه ریخت های فسفر کانی همبستگی منفی و چشم گیری با فسفر و کربن زیتوده و ویژگی های بیولوژیک خاک داشتند. همبستگی جذب فسفر گیاهی با فسفر فراهم، دی کلسیم فسفات، فسفر محلول و فسفر پیوند شده به آهن منفی و چشم گیر بود، ولی با فسفر و کربن زیتوده و ویژگی های بیولوژیک خاک مثبت و چشم گیر بود.